Często firmy prywatne są traktowane jako te, które chcą pracownika wykorzystać. W powszechnej opinii „prywaciarze” to zło wcielone – mają płacić najniższe pensje na śmieciowe umowy, a najchętniej w ogóle by nie płacili. Jaka jest rzeczywistość? O tym mogą nam powiedzieć badania Satysfakcja Zawodowa Polaków 2016 (Sedlak & Sedlak, 2017).
Jak wynika z tego raportu, osoby zatrudnione w sektorze publicznym są mniej zadowolone z pracy niż pracownicy sektora prywatnego. Niezadowolonych jest 32%, a zadowolonych 24% osób zatrudnionych w administracji państwowej i spółkach skarbu państwa. Proporcja ta jest znacznie bardziej korzystna w przypadku sektora prywatnego, gdzie satysfakcję z pracy odczuwa 41% pracowników, a niezadowoleni stanowią 19% zatrudnionych (pozostałe osoby nie mają sprecyzowanej opinii na ten temat, patrz: wykres 1).
Więcej powodów do niezadowolenia w sektorze publicznym
Pracownicy sektora publicznego są bardziej niezadowoleni od zatrudnionych w sektorze prywatnym pod względem 13 z 14 analizowanych aspektów pracy (wykres 2). Najbardziej negatywne oceny dotyczą wynagrodzenia, poczucia docenienia w pracy i możliwości rozwoju zawodowego. Bardzo negatywne opinie pracowników organizacji państwowych, w przeciwieństwie do prywatnych, odnoszą się ponadto do zarządzania firmą oraz warunków pracy.
Ogólna ocena satysfakcji zawodowej w pierwszej grupie jest negatywna i wynosi – 0,1, natomiast w drugiej grupie skłania się w kierunku pozytywnym i wynosi 0,2. W całym badaniu stosowano 5-cio punktową skalę odpowiedzi, od -2 – maksymalne niezadowolenie do +2 – maksymalne zadowolenie.
Obszarami pracy ocenionymi pozytywnie przez obie grupy pracowników były m.in. relacje ze współpracownikami, relacje z przełożonymi i poczucie autonomii w pracy. Jednak w każdym z tych obszarów pracownicy administracji publicznej i spółek skarbu państwa są znacznie mniej usatysfakcjonowani niż pracownicy firm prywatnych.
Najistotniejsze problemy sektora publicznego
Wynagrodzenie. 61% pracowników sektora publicznego uważa swoje wynagrodzenie za nieadekwatne w porównaniu do płac rynkowych. Pracownicy firm prywatnych również nie są pod tym względem zadowoleni, ale negatywną opinię prezentuje tylko 42% tej grupy. Porównując wynagrodzenia netto obu grup okazuje się, że rzeczywiście są ku temu powody. Zatrudniani w strukturach publicznych zarabiają przeciętnie około 1 000 PLN mniej. Pracownicy ci w większości skarżą się także na niesprawiedliwość systemów wynagrodzeń obowiązujących w ich firmach (wykres 3).
Warto przy tym zaznaczyć, że przeciętne opinie na temat wynagrodzeń różnią się istotnie jeżeli sektor publiczny rozdzielimy na administrację publiczną i spółki skarbu państwa. Poziom satysfakcji z płacy wśród pracowników drugiej grupy jest zbliżony do zadowolenia pracowników firm prywatnych polskiego pochodzenia (w obu grupach jest około 55% niezadowolonych), pozostaje jednak daleko w tyle za poziomem satysfakcji osób pracujących w firmach z kapitałem zagranicznym (37% niezadowolonych).
Organizacja i warunki pracy. 41% pracowników sektora publicznego w porównaniu do 31% zatrudnionych w firmach prywatnych uważa, że ich firma jest źle zorganizowana (wykres 4). Do głównych problemów związanych z organizacją pracy
należy nadmierna biurokracja. Na zjawisko to narzeka aż 82% zatrudnianych przez państwo, w porównaniu do 46% w grupie pozostałych badanych. 61% pracowników sektora publicznego uważa, że znaczna część należących do nich obowiązków jest zbędna i wykonywana niepotrzebnie.
Większość zatrudnionych w tym sektorze (61%) uważa także, że warunki w których wykonują pracę zdecydowanie wymagają poprawy. Pogląd taki prezentuje tylko 42% zatrudnionych w firmach prywatnych. Ponadto, 30% pracowników organizacji i firm publicznych narzeka na brak niezbędnych do pracy narzędzi, a aż 54% uważa, że niektóre działy firmy utrudniają sobie nawzajem realizację zadań. W obrębie sektora publicznego organizacja i warunki pracy zostały ocenione nieco gorzej przez pracowników spółek skarbu państwa niż administracji publicznej.
Zarządzanie firmą. Pracownicy sektora publicznego uważają, że ich organizacje są źle zarządzane. Negatywne oceny pod tym względem prezentuje 50% tej grupy w porównaniu do 33% zatrudnionych w sektorze prywatnym (wykres 5). Około 55% pracowników administracji państwowej nie uważa swoich przełożonych za kompetentnych. To najwyższy odsetek w badaniu.
Pracownicy sektora publicznego rzadziej mogą liczyć na wsparcie swoich przełożonych niż pracownicy firm prywatnych i mają mniejsze zaufanie do decyzji podejmowanych przez swoich kierowników. Znacznie częściej niż zatrudnieni w firmach prywatnych uważają też, że ich kierownicy źle zarządzają swoimi zespołami (wykres 6).
Różnice w opiniach zatrudnionych dotyczą także wyższego szczebla zarządzania. W organizacjach publicznych panuje bardzo niskie zaufanie do decyzji podejmowanych przez zarządy,brakuje go u 48% pracowników.
Wypalenie zawodowe. Pracownicy sektora publicznego częściej niż zatrudnieni w firmach prywatnych doświadczają w pracy stresu (wykres 8). 22% pracowników administracji państwowej jest wypalonych zawodowo, w spółkach skarbu państwa osoby takie stanowią 16% zatrudnionych, a w całym sektorze prywatnym 14%.
Osoby wypalone zawodowo mają kłopoty nie tylko z motywacją i efektywną pracą, ale odczuwają też problemy zdrowotne i interpersonalne. W organizacjach sektora publicznego pracownicy istotnie częściej niż w sektorze prywatnym skarżą się na silnie negatywne emocje, stres i brak chęci do pracy.
Czy dane te świadczą, że sektor publiczny nie jest wcale gorszym pracodawcą niż sektor prywatny, a jedynie jego pracownicy mają większą skłonność do narzekania? Wydaje się, że jednak nie w tym rzecz. Istnieje wiele czynników, które mogą utrudniać pracownikom organizacji publicznych zmianę pracodawcy. Należą do nich, między innymi, wymagania stawiane przez firmy prywatne. W wielu przypadkach trudno jest doświadczenia zawodowe nabyte w sektorze publicznym przenieść do biznesu. Ponadto pracownicy sektora publicznego mają wyższe poczucie bezpieczeństwa zatrudnienia i mogą obawiać się ryzyka związanego z pracą w gospodarce wolnorynkowej. Do ważnych czynników zachęcających Polaków do pracy w organizacjach państwowych należy też poczucie misji i duma z wykonywania ważnej dla społeczeństwa pracy.
