Fake news, zwrot oznaczający nieprawdziwe wiadomości, został uznany za wyrażenie 2017 roku według zestawienia przygotowanego przez słownik Collinsa1. Zjawisko pojawiania się nieprawdziwych informacji jest też coraz bardziej widoczne w polskich mediach. Jak wynika z badania PAYBACK Opinion Poll, ponad 60% Polaków zna pojęcie fake news, a aż 80% z nas miało osobiście styczność z takim przekazem.
Wśród tematów, których najczęściej dotyczą fake newsy, ankietowani wymienili: show-biznes (73%), politykę (69%) oraz lifestyle (27%). Najrzadziej ich zdaniem fake newsy pojawiają się w kategoriach technologia (5%) i sport (6%). Źródłem nieprawdziwych informacji są media (54%), politycy i osoby publiczne (41%) oraz celebryci (40%). Jeżeli chodzi o media to według uczestników badania przeprowadzonego przez PAYACK najwięcej fake newsów pojawia się na portalach internetowych (76%) oraz w mediach społecznościowych (70%). Rzadziej ankietowani spotykają się z tego typu informacjami w telewizji (30%) oraz prasie codziennej (16%).
Chęć manipulacji i zwrócenia na siebie uwagi głównymi powodami powstawania fake news
Głównym powodem pojawiania się fake newsów w opinii ankietowanych jest chęć manipulacji odbiorcami (65%). W dalszej kolejności wymieniane były chęć zwrócenia na siebie uwagi przez polityków czy gwiazdy (50%) oraz chęć zarobku przez podmiot lub osobę publikującą nieprawdziwą informację (47%). Przy tej okazji ankietowani wskazywali również na dużą konkurencję wśród mediów i spowodowany tym wyścig w jak najszybszym publikowaniu newsów (35%).
Większość uczestników badania (71%) uważa też, że skala pojawiających się fake newsów stanowi zagrożenie dla postrzegania mediów, jako wiarygodnego źródła informacji, a zjawisko publikowania fake newsów będzie się pogłębiać (83%). 72% postrzega rozpowszechnianie fake newsów jako niebezpieczne, a ponad połowa potwierdza, że powinny pojawić się zewnętrzne regulacje i/lub instytucje monitorujące media pod kątem potencjalnie nieprawdziwych informacji. Co druga osoba jest zdania, że rozpowszechnianie fake newsów powinno być karalne.
Weryfikacja informacji w innych mediach ochroną przed fake news
Blisko 40% osób zapytanych przez PAYBACK nigdy nie dało się nabrać na fake news. Z kolei blisko 1/3 uczestników badania zdarzyło się uwierzyć w fałszywą informację, pomimo że zdecydowana większość (97%) ankietowanych deklaruje, że weryfikuje informacje w innych mediach. Co druga osoba robi to tylko, gdy nie jest pewna prawdziwości przekazu. Ponadto 57% respondentów zwraca uwagę na źródło informacji tylko wtedy, gdy jej treść wzbudza wątpliwości, a tylko 22% robi to zawsze.
1 https://www.collinsdictionary.com/woty [2018.01.03].
